The txakinarto experience- Gamizeko errotara bisita Luis Azillonarekin

Gure bizitzan, batzuetan, denbora gelditu egiten dela ematen du. Aintzinako pertsonaiak gaur egun desagertzear dauden iraganeko lanbideak zelan egin ziren azalduz datozkigu, euren jakituriaz, halakoak galdu ez daitezen. Eurei esker tradizioak ez dira galdu ta oroipenak iraungo du.

Hauxe pentsatu nuen Gamizeko Errota gidatzen duen gizona, Luis Azillona, ezagutu nuenean. Luis kalitatezko produktua biziki defendatzen duen gizona baita. Bere esanetan “Errotak ez du ematen bizi ahal izateko adina” baina, berak gogoz mantendu ta zaintzen ditu bai errota bai txakinarto arto mota.

Luis Azillona – Gamiz errota

Nire barnean halako istorio politak denbora luzerako gordeko ditudala seguru nago. Luis bezalako gizonak aurrean izanda aho zabalik utziko zaituzte, mundu osoan ibilitakoa ta bere errota eraikitzaile, teknikari ta ingeniero bihurtu baita. Pasioz kontatuko dizue zelan bilatu zuen errotako engranajea konpontzeko brontzea, galbahe-motorra zahia baztertu ahal izateko nola asmatu zuen, alegia. Den-dena bere eskuz eta autodidakta erara. Luis oso pertsonai hurbila ta maitakorra da, bere lanbidea ta txakinartoa maite dituena. Errotara bisitan joaten bazara ez duzu inoiz ahaztuko halako esperientzia .

Txakinartoa Ameriketatik ekarritako arto mota omen da. Euskalherrian indabarekin batera ereiten da izurriteari kontra egiteko. Zortzi lerro ale ditu, oso zuntza gitxikoa (beste arto hibrido motekin alderatuz) eta zapore izugarria duena..

Taloak “económica”-ren gainean

Txakinartoak bere ezaugarriak ditu: uztatzen denean fresko dago ta Luisen esanetan “ondino izerdi apur bat dauka”. Orduan, ondoko baserrian adreilu errefraktariozko labean 48 orduz sikatu egiten da. Lehortze prozesuak bere eragina du artoaren irinean: bere zapore ta usainean. Gainera, irina ur hotzarekin oso erraz nahasten da, sinestea zaila egiten den arren. Ez da batere astuna digeritzeko eta gauez lo seko egin nahi izanez gero ez duzu esnearekin nahaztu besterik egin behar, Luisek oso ondo azaltzen duen moduan.

Hurrengo bideoan Luis taloak prestatzen ikusiko dugu.

Bisita honek bere eragin sakona izan du gure blogkideengan. Gure blogeetan argitaratu diren sarrerei begiradatxoa bota besterik ez duzu: rosa rosae, la libélula roja, Juantxoren idatziak, hemen euskeraz ta hemen erdaraz, ta nirean be erdaraz.

Zeliako gaixotasun (gluten intolerantzia), gluten alergia edota gari proteina alergia dutenentzat txakinarto irina oso interesgarria eta gomendagarria da. Luisek bere errotan artoa bakarrik birrintzen du. Ez du beste zerealik birrintzen ta ez dago glutenarekin kutsatzeko aukerarik. Txakinarto irina erosi nahi duzuenok, Luisekin harremanetan jartzea besterik ez daukazue ta berak mesulariaz bialduko dizue edozein helbidetara.

Nutrizio aldetik, birrintzen duen irina osokoa da eta Luisek ez dio gehigarririk (aditiboak) gehitzen irinari. Irinak bitamina A ta E ditu baina B taldeko bitaminak ta Niacina oso kantitate eskasean agertzen dira. Ez dauka proteina kantitate haundirik eta gainera, garrantzitsuak diren bi aminoazido (proteinako osagaiak), triptofanoa ta lisina izenekoak urri izaten dira. Dena dela gatz mineral iturria da: fosforoa, potasioa, kaltzioa, magnesioa, sodioa, burdina, kobrea, manganesoa ta zinka. Irin osokoan ere, ernamuinean dauden gantz osasuntsuak, oleiko ta linoleiko gantz azidoak agertzen dira. Arto irinezko nutrizio balioa indartzeko lekaleekin edota barazkiekin batera jatea komenigarria da. Animali iturri diren jakiekin ere jan ahal da: txistorra edota gaztarekin. Informazioa: Composición química y valor nutricional del maíz, FAO-koa (Organización de las Naciones Unidas para la Agricultura y la Alimentación)

Ez nuen inoiz talorik eginda ta gogo haundia neukan. Betidanik oso eginkizun zaila ta korapilatsua zela uste izan dut; ur beroarekin nahasten zelakoan nengoen, edota taloak zabaltzeko burdin beroan egin beharko zela… Baina, Luisek oso argi utzi zigun talo onak egiteko ez genuela halako tresneririk behar. Taloak jateko gomendioak hortxe dituzue: antxoak oliotan, piper gorritxoak, gazta, txokolate, eta abar. Imanol Izaguirrek, Aparthotel Jardines de Uleta-ko sukaldari arduradunak email baten azaldu zidan Baztanen be marrakuku taloa jaten dutela. Gazta zahar zati bat berotzen da etxeko suaren gainean gerrena erabiliaz ta biguna dagoenean taloaren gainean zabaldu. Nire ustez pintxo tabernetan halako taloak dida batean salduko lirateke goxo-goxoak baitira. ea ahuntz gazta ta foie-a desagertzen diren pintxo askotatik ematen baitu jendeari gustatzen zaizkien osagai bakarrak direla.

Katalan eragin haundia daukadanez taloak butifarrarekin prestatzea bururatu zait. Toma fussion cook!!!! Hona hemen argazkitxo pare bat. Ondino estuagoak egin beharko ditut, baina lehenengo saiakera dela kontuan izanda oso pozik nago.

Ze onaaaaaak!!!!!

Hemendixik nire agurrik beroenak Luis Azillonarentzat, nire blog-eko kideentzat, Txema Pascualentzat (Artepan okindegiko nagusia) ta Imanol Izaguirrerentzat.

¡Bon apetit!

Arto eta ekilore hazidun ogia

“El folló”  landetxeko bideoa ikusten sortu zen ogi honen ideia.  Iban Yarza aurreratu zuenez, landetxe hori izango da , datorren uztailean “ogiaren 2. festaren”  gunea
Bideoa ikustean, bukaera antzean, ogi batzuk aurkezten dituzte eta beraien artean, arto eta pipadun ogia aipatu zuten. Tate! Pipak eta artoa!  Eta, nire haurtzaroko asteburuak etorri zitzaizkidan burura eta arto erreak “pepes” jaten genituen eta pipak ere bai, noizbehinka. Zapore nahasketak ona izan behar du, pentsatu nuen, eta arto-ogiaren errezeta bila abiatu nintzen.  Liburuetan begiratu nuen, Interneten… Ez nuen %100 ase ninduen bat bera ere aurkitu, eta gainera, ogia  ama oreaz egitea nahi nuen. Beraz, inprobisatzeari eman nion.

OSAGAIAK, ia kiloko ogi bi egiteko.

• Arto irin ekologikoa 380gr.
• Ogia egiteko galirin ekologikoa (Rincón del Segura) 570gr.
• Galirin zuriaren ama orea 400gr.
• Gatza 20gr.
• Ekilore pipak gezak eta gordinik 160gr.
• Ura 700gr. gutxi gora behera (arto-irinak ur asko xurrupatzen baitu)

ELABORAZIOA

1. Arto-irina beratzea: ogia egiten hasi baino ordu bete aurretik, bol baten, 600 g irakindako ura arto-irinari ezartzen diogu.Ondo nahasi eta  estalita egonean uzten dugu.
   
2. Beste bol baten, ogia egiteko galirina eta gatza pisatu eta ongi nahasten  ditugu.   Ama orea gehitu eta beste 100 bat g. ura. Nahastu. Ez da irin guztia bat egingo.
3. Arto irin beratua gehitu. Ongi nahasi.  Orain bai, irin guztiak bat egingo duela.  Ore bigun eta heze bat geratzen da.
4. Oratzeko, frantziar oraketa erabiliko dugu, pazientzia handiz, lasai eta emeki oratuz. Denboratxoa eramango digu ore fin eta leun bat lortu arte. Pazientzia eta musika atsegina.
5. Gehiena oratuta dugunean,  apur bat lautu eta pipa guztiak gainetik ezartzen dizkiogu, orea itxi eta oratzen jarraitzen dugu beste tartetxo bat.
6. Orea bitan zatitu, olioz igurtzitako bi boletan sartu eta toki epel batean uzten dugu 3 bat ordu, orduro tolesdura bat emanez oreari. Tolesdurak, olioztatutako sukalde gainan eman eman nizkien.
7. Hirugarren  tolestearen ondoren, oreei forma eman eta saskitxoetan edo banetoietan sartuko dugu
8. Bigarren fermentazio bat egin dezan ordu eta erdi bat uzten dugu.
9. Labea berotu 220ºtara eta lurruna izan dezan prestatzen dugu: labearen behekaldean matalezko ontzi bat, mikroondasen ura berotzen eta lurruntzeko spray  bat.
10. Banetoietatik,  labarako paper batera ateratzen ditugu oreak eta taxuak gauzatzen dizkiogu. Laban sartu. Metalezko  ontzian ur irakina botatzen dugu eta sprayaz labaren hormak lurrintzen ditugu. 60 minutu, 220º labekatu. Hozten uzten dugu.

Hona hemen emaitza:  arto-irina bezalako gluten gabeko irin mordoxka izan arren,  pilo bat igo diren ogiak, Rincón de Segurako irina indar  irin bezala kontsideratzen ez den arren.

Gaur, lan saio batera eraman dut ogi bat eta apur bat astuna dela azaldu didate, ogi mamia trinkoa delako baina, oso gozoa dela. Hona hemen ogi mamiaren argazki bat.

On egin!!!